Nanobiome – polskie badanie mikrobioty jelitowej
Menu
Nanobiome – polskie badanie mikrobioty jelitowej
Rosnąca świadomość konsumentów dotycząca szkodliwości cukru obecnego w diecie przyczyniła się do znacznego wzrostu spożycia jego zamienników, które wydają się być znacznie lepszą alternatywą dla najpopularniejszej substancji słodzącej. Produkty te umożliwiają cieszenie się tym samym smakiem ulubionych słodkości i napojów, bez dodatkowych kalorii. Badania potwierdzają, że słodziki jako zamienniki cukru mogą pozytywnie wpływać na kontrolę glikemii, masy ciała oraz kontrolę parametrów kardiometabolicznych. Chociaż alternatywne substancje słodzące uważane są za bezpieczne i dobrze tolerowane, ich wpływ na nietolerancję glukozy, aktywację receptorów słodkiego smaku oraz zmiany w składzie mikroflory jelitowej to tematy kontrowersyjne. W poniższym artykule znajduje się krótki opis wpływu substancji słodzących na mikroflorę przewodu pokarmowego. Czy pod tym kątem także okażą się być lepszym wyborem żywieniowym?
Termin „substytuty cukru” dotyczy słodzików o wysokiej intensywności, słodzików syntetycznych, nieodżywczych słodzików oraz słodzików niskokalorycznych. Zaliczane są do nich: sacharyna, neotam, acesulfam K, aspartam, sukraloza, adwantam, stewia i luo han guo (lub owoce mnicha). Do substancji słodzących półsyntetycznych zaliczają się natomiast: sorbitol, ksylitol, laktitol, mannitol, erytrytol, trehaloza i maltitol. Każda substancja słodząca ma ustalany bezpieczny dzienny limit spożycia (ADI, acceptable daily intake). Zastąpienie naturalnych cukrów ich substytutami może zmniejszyć dzienne spożycie węglowodanów i całkowitej energii.
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA, Food and Drug Administration) dokonała przeglądu bezpieczeństwa różnych substytutów cukru, które zatwierdziła do spożycia przez społeczeństwo. Wniosek ten oparty jest na analizie wyników licznych badań, w tym badań toksykologicznych prowadzonych na zwierzętach oraz badań epidemiologicznych z udziałem ludzi, które wykazały, że substancje słodzące nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi, jeśli spożywane są w ilości nie przekraczającej dawki ADI. Istotne jest, aby stosowanie substancji słodzących było w ilościach zalecanych przez producenta. Należy jednak mieć na uwadze, że spożycie w ciągu dnia wielu produktów żywnościowych zawierających słodziki, sumarycznie może dać wyższy niż można by oczekiwać poziom ich spożycia.
Mikroorganizmy obecne w jelitach odgrywają niezwykle ważną rolę w wielu procesach organizmu – m.in. wpływają na procesy trawienia i pasażu jelitowego, metabolizm składników odżywczych, udział w syntezie aminokwasów, witamin (przede wszystkim z grupy B oraz K), kwasów tłuszczowych oraz ksenobiotyków, modyfikują stan i funkcję komórek nabłonka jelitowego, integralność ściany jelit, wydzielanie śluzu jelitowego, wpływają na funkcję układu odpornościowego, a także stanowią element bariery jelitowej, zatrzymując kolonizację jelit przez patogeny i syntetyzując czynniki przeciwustrojowe.
Istnieje kilka podstawowych typów kolonii bakteryjnych zamieszkujących mikrobiotę jelitową, tj. Firmicutes, Bacteroides, Proteobacteria, Fusobacteria, Verrucomicrobia, Cyanobacteria i Actinobacteria. Właściwe proporcje oraz różnorodność mikroorganizmów warunkują prawidłową funkcję całej mikrobioty jelitowej. Kolonie bakteryjne cechuje zmienność ilościowa i jakościowa na każdym z pięter przewodu pokarmowego – modyfikowane są przez rozmaite fizjologiczne i środowiskowe czynniki, m.in. genotyp gospodarza, aktywność sekrecyjną wybranych tkanek i narządów, dostępność tlenu, szybkość przesuwania treści pokarmowych, a także zamieszkiwane środowisko, stosowaną dietę czy przyjmowane leki. W przewodzie pokarmowym naturalnym stanem jest obecność zarówno pożytecznych, jak i niekorzystnych mikroorganizmów. Kluczowe są jednak ich odpowiednie proporcje – one wpływają na homeostazę organizmu. Współzawodnictwo pomiędzy bakteriami wykazującymi działanie ochronne a bakteriami patogennymi o składniki odżywcze jest mechanizmem odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi mikrobioty jelitowej.
Brak równowagi pomiędzy koloniami prowadzi do niekorzystnego stanu zwanego dysbiozą jelitową. Dysbioza została powiązana z wieloma problemami jelitowymi, w tym z chorobą zapalną jelit (IBD), zespołem jelita drażliwego (IBS), a także celiakią, cukrzycą typu 2, chorobą zapalną stawów oraz chorobami kardiometabolicznymi.
Czy słodziki są więc w stanie wpłynąć na mikroflorę przewodu pokarmowego i doprowadzić do niekorzystnych zmian?
Na wstępie należy zwrócić uwagę na kluczowy aspekt – sztuczne substancje słodzące różnią się między sobą, stąd wywierają odmienny wpływ na ludzki organizm.
Większość sztucznych słodzików przechodzi przez układ trawienny w postaci niestrawionej i wydalana jest z organizmu w niezmienionej postaci. Z tego powodu przed długi czas uważano, że nie mają one żadnego wpływu na organizm.
Ostatnie badania wykazały jednak, że substytuty cukru mogą wpływać na zdrowie poprzez zmianę równowagi poszczególnych kolonii bakteryjnych w jelitach.
Kilka badań wykazało, że sztuczne słodziki mogą sprzyjać rozwojowi bakterii z rodzaju Bacteroidetes i Firmicutes, które odpowiadają za zwiększoną biodostępność kalorii i magazynowanie energii z pokarmów. Istnieją także doniesienia przemawiające za modulacją równowagi hormonalnej (np. leptyny), co przekłada się na konkretne zachowania żywieniowe – zwykle zwiększenie spożycia kalorii. Ponadto zaobserwowano, że efekty te znajdują odzwierciedlenie w odpowiedzi glikemicznej i tolerancji glukozy, co zostało bezpośrednio powiązane ze szkodliwym wpływem słodzików na zmiany w mikrobiocie jelitowej.
Większość przeglądów naukowych zwraca szczególną uwagę na dwa słodziki z grupy nie odżywczych substancji słodzących: sacharynę i sukralozę, które znacznie wpływają na zmiany populacji mikroflory jelitowej, prowadząc do dysbiozy. W kontekście innych słodzików zmiany są mało specyficzne. W słodzikach odżywczych tylko ekstrakty ze stewii mogą wpływać na skład mikrobioty, jednak efekty te nie wydają się być znaczące. Półsyntetyczne substancje słodzące – poliole, docierając do okrężnicy, mogą wywoływać zależne od dawki wzdęcia, szczególnie u pacjentów z nieswoistym zapaleniem jelit. Kilka polioli, w tym izomalt i maltitol, zwiększa liczbę bifidobakterii u zdrowych osób i mogą wykazywać korzystne działanie prebiotyczne. Z drugiej strony, różne badania kliniczne na ludziach wykazały, że laktitol zmniejsza populacje Bacteroides, Clostridium, Coliforms i Eubacterium. Ponadto laktitol zwiększa produkcję korzystnego dla zdrowia jelit maślanu i oraz wykazuje działanie symbiotyczne.
Zdecydowana większość badań dochodzi do podobnych konkluzji – niezbędne są dalsze badania, które pozwolą lepiej poznać, zrozumieć i ocenić wpływ substytutów cukru na mikroflorę przewodu pokarmowego.
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, można uznać, że większość substancji słodzących jest bezpieczna dla osób zdrowych i nie ma znaczącego wpływu na mikrobiotę jelitową. Pewne zastrzeżenia mogą budzić jednak sacharyna i sukraloza, jednak niezbędna jest większa ilość dowodów. Obiecujące są dane dotyczące alkoholi cukrowych, które wykazują działanie prebiotycznie. Substancje te mogą być skutecznym narzędziem wspierającym terapię osób z zaburzeniami jelitowymi.
