Nanobiome – polskie badanie mikrobioty jelitowej
Decyzję o zmianie diety podejmujemy zwykle wtedy, gdy chcemy schudnąć, przytyć lub po prostu zacząć zdrowo się odżywiać. Głównym aspektem, na który zwracamy wówczas uwagę, jest kaloryczność posiłków. Dzienną liczbę kalorii ustalamy, biorąc pod uwagę m.in. wzrost, wagę, tryb życia i cele, które chcemy osiągnąć. Czy to wystarczy? Nie do końca – oprócz kaloryczności produktów istotne jest również to, ile składników odżywczych dostarczamy naszemu organizmowi wraz ze spożytymi kaloriami. Informację tę określa gęstość odżywcza.
Z tego artykułu dowiesz się:
Zacznijmy od tego, czym właściwie jest gęstość odżywcza – definicja jest wyjątkowo prosta. To stosunek liczby substancji odżywczych zawartych w produkcie do jego kaloryczności. Oczywiście im więcej minerałów i witamin przypada na jedną kalorię, tym lepiej dla naszego organizmu. Warto zatem zadbać o to, by dieta była złożona głównie z produktów, które charakteryzuje wysoka gęstość odżywcza. Ich przykłady znajdziesz w dalszej części poradnika.
Gęstość odżywczą produktów możemy określić przy pomocy różnych metod, a jedną z najbardziej popularnych jest zagregowany indeks gęstości odżywczej (ANDI) autorstwa Joela Fuhrmana, lekarza specjalizującego się w medycynie żywienia. Indeks ten przyjmuje wartość od 0 do 1000 i określa, ile składników odżywczych dostarczysz organizmowi, spożywając 1 kalorię konkretnego produktu. Podczas opracowania tej metody Fuhrman wziął pod uwagę 34 składniki odżywcze, w tym m.in. błonnik, wapń, żelazo, magnez, cynk, miedź oraz witaminy A, E, C, K, B6 i B12. Przykłady produktów o różnej gęstości odżywczej znajdziesz w poniższej tabeli.
Gęstość odżywcza – tabela (na podstawie indeksu ANDI). Pełne zestawienie w formie PDF możesz pobrać na stronie Joela Fuhrmana.
Jarmuż | 1000 | Winogrona | 119 | Łosoś | 34 |
Boćwina | 1000 | Cebula | 109 | Jajka | 31 |
Kapusta chińska | 895 | Pomarańcza | 98 | Banany | 30 |
Szpinak | 707 | Ogórek | 87 | Awokado | 28 |
Rukola | 604 | Tofu | 82 | Ziemniak | 28 |
Sałata rzymska | 510 | Ziarna słonecznika | 64 | Pierś z kurczaka | 24 |
Marchew | 458 | Jabłko | 53 | Masło 85% | 21 |
Brokuły | 340 | Mango | 53 | Frytki | 12 |
Kalafior | 315 | Kukurydza | 45 | Sok jabłkowy | 11 |
Papryka | 265 | Pistacje | 37 | Chleb pszenny | 9 |
Truskawki | 182 | Owsianka | 36 | Cola | 1 |
Największą gęstość odżywczą mają zielone warzywa liściaste – jarmuż, kapusta chińska, szpinak, sałata rzymska czy rukola. Najmniej minerałów i witamin w stosunku do liczby kalorii znajduje się z kolei głównie w produktach, które powszechnie uchodzą za niezdrowe, np. białym pieczywie, frytkach, coli czy lodach. Jednak nie zawsze niska wartość indeksu ANDI oznacza, że produkt niekorzystnie wpływa na nasz organizm. Przykładowo: mimo że oliwa z oliwek charakteryzuje się niską gęstością odżywczą (10), pomaga w przyswajaniu retinolu i witaminy D, a więc spożywana z umiarem ma pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.
Z tabeli wynika również, że duży wpływ na gęstość odżywczą produktu ma to, w jakiej formie go spożywamy. Oczywiste jest, że jeśli zdecydujemy się na smażenie produktów w głębokim tłuszczu, pozbędziemy się z niego części witamin, zwiększając jednocześnie kaloryczność posiłku. Indeks ANDI będzie wtedy niższy. Obróbka termiczna nie jest jednak jedynym czynnikiem wpływającym na tę wartość. Zwróć uwagę choćby na to, że nawet surowe jabłko ma niemal 5 razy większą gęstość odżywczą niż sok jabłkowy.
Kolejnym ważnym dla naszej diety współczynnikiem jest gęstość energetyczna (inaczej: gęstość kaloryczna). Określa ona liczbę kalorii przypadającą na ustaloną jednostkę objętości żywności (najczęściej jest to 100 g lub 100 ml). W praktyce oznacza to, że im mniejszą gęstością energetyczną charakteryzuje się produkt, tym większą jego porcję możesz zjeść. W zdrowej diecie istotne jest zatem, by w miarę możliwości zastępować składniki o wysokiej gęstości tymi o niskiej. Pomoże Ci w tym poniższe zestawienie.
Produkty o wysokiej gęstości energetycznej:
Produkty o niskiej gęstości energetycznej:
Ustalenie odpowiedniej diety nie polega wyłącznie na ograniczaniu lub zwiększaniu dziennej dawki kalorii. To proces wymagający dokładnej analizy tego, co dokładnie i w jakich ilościach spożywamy. Najlepsze dla naszego organizmu są produkty o wysokiej gęstości odżywczej i niskiej gęstości energetycznej. W największym uproszczeniu sprowadza się to do zrezygnowania z fast foodów, zamiany tłustych mięs i nabiału na chude, zastąpienia produktów pszennych (pieczywa, makaronu) pełnoziarnistymi, a przede wszystkim uwzględnienia w diecie dużej liczby nieprzetworzonych warzyw i owoców.
Złotym środkiem jest korzystanie z indeksu gęstości odżywczej nie w sposób zero-jedynkowy, a jako wskaźnika, wspierającego układanie codziennej diety tak, aby była jak najbardziej odżywcza dla organizmu – zawierająca zarówno niezbędne makro-, jak i mikroskładniki.